Verslag door Marianne Boogaard

28 november 2014

Mededelingen taalcanoncommissie

Het afgelopen jaar heeft de taalcanoncommissie weer diverse presentaties verzorgd. Zo hield Astrid Wijnands deze zomer een lezing voor buitenlandse studenten Nederlands en was ze aanwezig bij de conferentie Het Schoolvak Nederlands, waar verschillende docenten lesmateriaal bij De taalcanon presenteerden. Mathilde Jansen en Marianne Boogaard verzorgden lezingen voor de Bibliotheek Eemland, het Genootschap van Tolken en Vertalers Amsterdam en het lectoraat Ontwikkelingsgericht Onderwijs van Inholland Hogescholen. Ook hadden zij een stand op de informatiemarkt van het Drongofestival en schreven ze een bijdrage aan de bundel ter gelegenheid van 150 jaar Van Dale.

Lezing Marc van Oostendorp (Meertens Instituut en Universiteit Leiden): Maak je eigen taal

Marc van Oostendorp schreef het taalcanonlemma Kun je een nieuwe taal maken?. Vandaag vertelt hij hoe je met dit onderwerp aan de slag kunt in de klas. Na een introductie in bestaande kunsttalen (zie: https://prezi.com/fwba4btvvs0f/maak-je-eigen-taal/) geeft Van Oostendorp tips voor een lesontwerp. Je kunt beginnen met het beantwoorden van vragen als: Waarom maken we deze taal? Wat willen we ermee bereiken: kiezen we een mooie taal, een makkelijk te leren taal en/of een logische taal? Wat is het startpunt: gaan we uit van een bestaande taal, of werken we ‘vanuit het niets’? Deze vragen leveren al de nodige discussie op. Vervolgvragen van de docent kunnen zijn: Zijn er klinkers en medeklinkers in deze taal? Hoe tel je tot 10? Hoe groet je iemand? Hoe druk je verleden, heden en toekomst uit? Je kunt hierbij uitgaan van het reisgidsmodel (Hallo, ik heet…, ik kom uit…) Vervolgens kun je een link leggen naar taalbeschouwing, en de leerlingen laten nadenken over eigenschappen van talen. Voorbeelden van bestaande kunsttalen zijn te vinden in de online presentatie (zie bovenstaande link).

Presentatie lesmateriaal door Karin van Echten (Bonifatius Lyceum, Utrecht) bij het taalcanonlemmaHebben alle talen leenwoorden?

niveau: ± 3 VWO, methode: Op niveau, duur: 1 lesuur

Doel: leerlingen maken kennis met de etymologiebank (www.etymologiebank.nl) en leren daarmee te werken. Als docent kun je beginnen met een stukje taalgeschiedenis met voorbeelden van woorden die het Nederlands heeft geleend, maar ook woorden in andere talen die afkomstig zijn uit het Nederlands. Vervolgens zoeken leerlingen leenwoorden op in een Nederlandse advertentietekst. Daarvan zoeken ze herkomst en jaartal van ontlening op in de etymologiebank. Ook kun je leerlingen in groepjes een tekst laten zoeken waarin ze leenwoorden aanwijzen en daarvan de etymologie (jaartal en herkomst) achterhalen.

Presentatie Astrid Wijnands nav conferentie Het Schoolvak Nederlands (HSN)

Tijdens de HSN-conferentie in november 2014 gaf Ad van der Logt een presentatie over het gebruik van De taalcanon in de klas. Hij presenteerde daar een lessenreeks bij het lemma Praten dieren net als mensen? volgens het OVUR-principe (wat vinden leerlingen er zelf van; vragen opwerpen en de tekst laten lezen; verdieping bij Verhagen en Hulshof en een onderzoeksopdracht verwerkt in een mondelinge presentatie of een schriftelijk betoog). Loes Bazen gaf ook een les over taalbeschouwing. Daarbij start de les met een presentatie van 3 tot 4 minuten over een lemma uit de taalcanon.

Zelf heeft Astrid Wijnands nog drie lesbrieven uitgewerkt. De eerste is een uitwerking van een lesvoorstel van Philipp von Samson Himmelstjerna bij het lemma Wanneer zijn talen familie van elkaar? Op basis van een eerdere studiemiddag van de taalcanon heeft ze een lesopdracht uitgewerkt over forensische taalkunde. In samenwerking met haar studenten tenslotte, heeft ze een lesopzet gemaakt over de kwestie ‘ hun hebben’ (Is ‘hun hebben’ zeggen echt zo dom?)

Lesmateriaal op de website

In een van de eerdere bijeenkomst hebben we een framework besproken voor het lesmateriaal dat we maken. Daarbij zullen we nu nog een voorblad ontwerpen, dat de ingang zal zijn op de website. Het lesmateriaal mag variëren van grove lesideeën tot preciezere uitwerkingen. Het streven is om het bestaande lesmateriaal in 2015 op de website te krijgen onder de knop ‘onderwijs’ (met tevens een tag bij de lemma’s waarbij onderwijsmateriaal beschikbaar is).